Zonnestraal

Landgoed met sanatorium Zonnestraal.
Loosdrechtse Bos, Hilversum.
Ontwerp: J. Duiker, samen met B. Bijvoet en J.J. Wiebenga, 1928 - 1931

Rijksmonument

Zonnestraal stond op de "Voorlopige lijst van Nederlands Werelderfgoed" van de Unesco, maar is daar in 2018 vanaf gehaald.

Geschiedenis

Het terrein waar Zonnestraal is gelegen is het meest zuidelijke deel van het Gooi, ooit een heidegebied, eigendom van de graven van Holland en gepacht door de Gooiers.
Het is bebost door Eduard Emtinck uit Loosdrecht, die het gebied in 1683 kocht. Het bos werd Emtincksbos genoemd, later Loosdrechtse Bos
Eind 18e eeuw werd het bos geheel gekapt.
In 1800 werd er opnieuw bos aangeplant voor houtproductie en in 1802 werd er een bouwmanswoning gebouwd. In 1911 werd deze woning vervangen door een boswachterswoning, die als uitspanning werd gebruikt.
Op 17 juni 1911 kocht Frederik Smidt (1859 - 1918) het bos om het als landgoed te ontwikkelen. Hij liet een villa (Pampahoeve) bouwen en daarachter een tuin aanleggen
Na de dood van Smidt in 1918 werd het landgoed in 1919 aangekocht door de Stichting Diamantbewerkers Koperen Stelenfonds (KSF) "Nieuwe Levenskracht" om er een arbeidskolonie voor aan tbc-lijders in te richten.
Het KSF kon ook de aangrenzende kerkelanden (vullinglanden), tussen bos en de Rading in Loosdrecht van de NH Kerk in Naarden kopen.



Stichting Diamantbewerkers Koperen Stelenfonds "Nieuwe Levenskracht" kocht het landgoed in 1919 om er een arbeidskolonie voor aan tbc-lijders in te richten.
Stichters van het Fonds:
  • Jaap van den Bergh
  • George Jurriaans
  • Philip Polak
  • Jan Quelle
  • Jan Rosenland
  • Jan van Zutphen

Het geld werd bijeengebracht door het verzamelen van de kapotte koperen steeltjes, waarmee de diamanten werden vastgezet voor de bewerking en het terugwinnen van diamantpoeder uit het boort (afvalproduct van het slijpen).
Het procede hiervoor werd ontwikkeld door de Delftse chemicus Henri ter Meulen, naar wie een van de patiëntenpaviljoens is vernoemd. (Ter Meulenpaviljoen)

In 1927 verkreeg de "Vereeniging Zonnestraal" eeuwig durende erfpacht.
12 juni 1928: opening van het sanatorium.
In 1957 werd het sanatorium gesloten en werden de gebouwen als ziekenhuis in gebruik genomen.
1985 bouw verpleeghuis Zonnehoeve in het Loosdrechtse Bos.
Fusie van Ziekenhuis Zonnestraal met het RKZ en het Diakonessenhuis tot Ziekenhuis Hilversum. Concentratie van het ziekenhuis op de locatie Diakonessenhuis (Nu Tergooi, locatie Hilverrsum)
In 1993 werd het complex verlaten, met uitzondering van het Ter Meulenpaviljoen, dat als Zorghotel werd ingericht.
Sluiting van het Zorghotel op 1 januari 2009.

Eigendom van de Alliantie tot 2018.
Toen voor 6,75 miljoen euro gekocht door projectontwikkelaars Reyer van der Heyde en Roland Velthuyse.


Restauratie

1995Dienstbodenhuis
2000 - 2004Hoofdgebouw
2001 - 2003Werkplaatsen
2003 - 2009Dresselhuyspaviljoen
2004 - 2006Bouw Resort Zonnestraal
Architecten: Wessel de Jonge Architecten bna bv en Bierman Henket Architecten

Restauratie bekroond met de World Monuments Fund / Knoll Modernism prize 2010.
Prijs uitgereikt op 18 november 2010 in het Museum of Modern Art in New York.

In 2014 is het landschap rondom de gebouwen gerenoveerd en teruggebracht in de stijl van Duiker. Landschapsarchitect: Peter de Ruyter.
Van de gekapte bomen zijn banken vervaardigd naar ontwerp van Sven Lamme.


Ingang Zonnestraal

Aan de noordzijde, aan de van Ghentlaan.

Op de muur de volgende tekst van Jan van Zutphen:

"Het Grote groeit,
rijpt langzaam aan.
Het Kleine bouwt en vormt het Grote.
Zo is uit nietig materiaal
En véél klein werk,
dit Schoons ontsproten.
J.v.Z."


Villa Pampahoeve


Als bouwpakket ge�mporteerd uit Engeland (fa Boultron & Paul ltd, Norwich
De naam van de villa herinnert aan het verblijf van Smidt in Argentinië 1911
Hierin thans gevestigd:
Toegang tot het kampeer terrein van de Kampeervereniging "Licht en Lucht"
Van 1969-1971 voetbalde hier SV Loosdrecht

Tuinmanswoning

(1911),
later portierswoning

Boswachterswoning

Landgoed Zonnestraal

In 1919 gekocht door de Stichting Diamantbewerkers Koperen Stelenfonds "Nieuwe Levenskracht". (ANDB) Sanatorium voor arbeidstherapie voor tuberculoselijders.
Boomgaarden en bebossing met dennen.

Jan van Zutphen (1863-1953) was mede-oprichter en bestuurslid van de ANDB.
Voor zijn 85e verjaardag werd hem een gedenkbank op Zonnestraal aangeboden: "Dank aan ome Jan".


Zonnestraalcomplex

Ontwerp Zonnestraal: J. Duiker,
samen met B. Bijvoet en J.G. Wiebenga.

Thans beschermde monumenten van het Nieuwe Bouwen.

Rijksmonument
Interactieve kaart Zonnestraal

Plattegrond


Hoofdgebouw

1928

Door betonrot ernstig in verval geraakt.
In juli 2000 is dooor het Min. van OCW vergunning verleend voor restauratie.

Voorjaar 2001 Augustus 2001 Februari 2002
Juli 2002 Augustus 2002 November 2002

Augustus 2003, bijna gereed.

Wat eens een grijze bouwval was...straalt nu als...


Henri ter Meulenpaviljoen

1928

In 1958 verbouwd.

Thans in gebruik Grand Cafe, Velthuiskliniek, Tandheelkunde Zonnestraal en Osteopathepraktijk.

Meer....


Dresselhuyspaviljoen

1931

Voorjaar 2001 April 2002
Nog steeds vergane glorie, roest en betonrot 		Augustus 2003
De voorbereiding van de restauratie is gestart (bescherming tegen verder verval).
Bekostiging via opbrengst bouw van 55 zorgappartementen op het terrein:
Resort Zonnestraal
Oktober 2008
Meer....


Ingang Rading

Aan de westzijde (Loosdrecht)
Via deze ingang toegang tot het Zonnepark, met bunkerwoningen (1942)en nazorgwoningen (1952)
Naast de ingang een gedenkbank ter ere van Jan van Zutphen, ter gelegenheid van zijn 85ste verjaardag in 1948.


Nazorgwoningen

(B. Bijvoet) 1938

Voor arbeiders die na een kuur in het sanatorium niet meer in het arbeidsproces terug konden.


Bunkerwoningen

Gebouwd door de Wehrmacht, 1942,
verbouwd 1949 (B.Bijvoet) tot dubbele nazorgwoningen


Boshutjes.


In totaal zijn er hiervan 31 aanwezig geweest.


Lindenhof, v/h Berkheide, v/h Doelzicht


1928 door Duiker en Bijvoet gebouwd (Doelzicht), t.b.v. Jan van Zutphen.
In 1938 door brand verwoest.
Herbouw in 1938 met oplevering in 1940 (Berkheide). Toen als zusterhuis bestemd.
In de orlog door de Duitsers gevorderd en gebruikt als vliegenierskazerne.
In 1945 door Duitsers opgeblazen
In 1950 nieuwe bungalow: Lindenhof.


Mottoren
(zaagsel)


Werkplaatsen


De werkplaatsen zijn inmiddels gerestaureerd (2003).


Dienstbodenhuis

, 1931
Bedoeld als huisvesting voor 18 dienstmeisjes, met voor elk een afzonderlijke zit-slaapkamer.
Gerestaureerd in 1995 door een groep studenten van de studentenvereniging Stylos van de Faculteit Bouwkunde van de Technische Universiteit Delft.
Thans in gebruik als bezoekerscentrum en tentoonstellingsruimte.
Stichting Dienstbodenhuis "de Koepel".
Loosdrechtse Bos 7
1213 RH Hilversum
035-6232990
Open: zondag 12.00 - 17.00


Verpleeghuis Zonnehoeve

Loosdrechtse Bos 9
Postbus 260
1200 AG Hilversum

Psychogeriatrisch verpleeghuis
150 bewoners

Onderdeel van Stichting Hilverzorg


Resort Zonnestraal
Om de restauratie van het Dresselhuyspaviljoen op Zonnestraal financieel haalbaar te maken is besloten zorgappartementen op het landgoed te bouwen.

Het gaat hier om 13 koopwoningen: 12 appartementen en 1 penthouse alsmede
42 huurwoningen: 36 appartementen en 6 penthouses.

Voorwaarde voor de koop/huur:
leeftijd 55 jaar en ouder (in bijzondere situatie ook jonger dan 55 jaar)
zorgindicatie van RIO.
(Inmiddels zijn de eisen verlaagd)

Verkoop appartementen: Schuyff Makelaardij in Naarden.

Verhuurder appartementen: Vestedagroep Maastricht

Meer.....


Rondleiding

Elke laatste zondag van de maand, 12.00 en 14.00
Duur: ca 1½ uur
Reserveren: rondleidingen@zonnestraal.org 		 

Bronnen:

  • zie hyperlinks op deze pagina
  • "Hilversum, Architectuur en stedenbouw 1850-1940" ISBN 90-400-9453-5
  • "Oorden van schoonheid, buitenplaatsen en landgoederen in Hilversum" ISBN90-6550-618-7

Links

Overige links:

Zonnestraal

Loosdrechtse Bos